Hằng năm người Do Thái mừng tuần lễ ánh sáng vào ngày 25. Tháng Kislew, theo lịch Do Thái – tương đương vào cuối tháng 11. sang tháng 12. Dương lịch).
Năm nay 2021, tuần lễ mừng Hanukka bắt đầu từ chiều ngày 28.11. đến chiều ngày 06.12.2021.
Vậy đâu là hình ảnh lễ mừng ngọn đèn Hanukka của người Do Thái, và có liên quan gì với lễ mừng Chúa Giêsu giáng sinh của người Công giáo?
Vào năm 3597 lịch Do Thái (năm 164 trước Chúa giáng sinh) phong trào Judas Maccabeus của người Do Thái đã nổi lên chống lại sự đô hộ thống trị của người Hy lạp và ngoại bang Seleukidien, như sách Kinh thánh Maccabeus, cũng như sử gia Flavius Joseph và sử sách Talmud của người Do Thái thuật kể lại.
Cuộc nổi dậy chống ngoại bang của Judas Maccabeus thành công chấm dứt chế độ đô hộ cai trị trên dân tộc Do Thái, nhất là chấm dứt sự phá hủy làm cho đền thờ Gierusalem của Do Thái giáo bị làm cho trở thành ô uế. Vì quân ngoại bang sau khi chiếm đất đai, đuổi dân đi ra ngoài cùng chiếm đền thờ Giêrusalem. Họ đã biến đền thờ để tôn thờ Thiên Chúa Giave bằng bàn thờ kính thần Zeus của người Hy Lạp ngay trong đền thờ. Đó là điều người Do Thái không thể chấp nhận nổi.
Khi quân của phong trào Judas Maccabeus chiếm lại đền thờ, họ chỉ còn tìm thấy có một bình dầu đã làm phép còn lại, mà số lượng dầu này chỉ đủ đốt cháy cho một ngày thôi. Và để có dầu thánh mới cần tới tám ngày mới có. Nhưng qua nhờ phép lạ ngọn đèn vẫn cháy chiếu sáng đủ tới 8 ngày cho tới khi dầu mới được thánh hiến.
Vì thế ngọn đèn được làm thành 8 nhánh đèn để nhắc nhớ lại phép lạ này, và có tên ngọn đèn Chanukka.
Ngọn đèn Chanukka có 9 nhánh đèn. Tám nhánh ngọn đèn nhớ đến phép lạ 8 ngày, và nhánh ngọn thứ 9. ở giữa chỉ về sứ vụ phục vụ. Theo nghi thức lửa chỉ lấy từ nơi ngọn nhánh 9. lần lượt mỗi ngày theo thứ tự từ bên phải sang bên trái cho những 8 ngọn nhánh khác chung quanh được đốt thắp lên.
Việc thờ kính Thiên Chúa Giave trong đền thờ Giêrusalem được khôi phục lại. Các bàn thờ tượng thần ngoại bang bị phá hủy tẩy trừ dọn ra khỏi đền thờ. Ngọn đèn Chanukka chín ngọn nhánh được ngày đêm đốt cháy chiếu sáng.
Từ ngày đó có lễ mừng Chanukka hằng năm theo nếp sống tôn giáo của Do Thái giáo. Đây là lễ mừng kỷ niệm lần thứ hai đền thờ Giêrusalem được thánh hiến. Lễ này kéo dài 8 ngày từ năm 164 trước Chúa giáng sinh vào ngày 25. Tháng Kislew theo lịch Do Thái- tương đương vào tháng 12. lịch Tây phương.
Sách Maccabeus (1 Maccabeus 4,36-59, 2 Maccabeus 10,5-8, và phúc âm Thánh Gioan 10, 22) nói thuật về Chanukka lễ mừng thánh hiến đền thờ Giêrusalem. Lễ này được mừng kính cho tới năm 3830 theo lịch Do Thái - theo lịch Tây phương vào năm 70 sau Chúa giáng sinh - đền thờ bị đế quốc Roma chiếm phá hủy hoàn toàn, và dân Do Thái bị đi sống lưu vong trên khắp thế giới.
Đất nước tan hoang bị xâm chiếm, dân Do Thái phải đi sống lưu vong khắp nơi trên thế giới. Không còn đền thờ, nhưng người Do Thái vẫn kiên trì gìn giữ tập tục nếp sống lòng ái quốc, nhất là tín ngưỡng Do Thái thờ kính Thiên Chúa Giave.
Nên lễ mừng Chanukka vẫn được mừng ở nhà tư của họ, dù họ sinh sống nơi đâu. Chính điều này đã nung cháy lòng đạo đức tôn kính Giave Thiên Chúa, và lòng yêu mến quê hương tổ quốc mà Thiên Chúa đã ban cho tổ tiên dân tộc của họ.
Tuần lễ Chanukka, lễ ánh sáng của người Do Thái nhắc nhớ đến dân Do Thái được tái sinh, ngày đền thờ Giêrusalem được tẩy rửa khôi phục trở lại cho việc thờ kính Thiên Chúa Giave.
„Tuần lễ từ ngày 25. đến 31. tháng 12. đồng thời là tuần lễ trước năm mới bắt đầu. Vì thế việc khôi phục trở lại còn có một ý nghĩa sâu xa nữa: Tuần lễ này trình bày về một khởi đầu công trình sáng tạo mới cho niềm hy vọng vào thời gian năm mới được sống trong tự do.
Vì thế vào thời gian những năm 100 trước Chúa giáng sinh, sự sinh ra đời của đấng Cứu Thế được trông mong chờ đợi.
Đấng cứu thế, như lòng tin tưởng trông mong, sẽ chỉ dẫn cho con người biết cung cách thờ kính Chúa thế nào cho đúng, và Người dẫn đưa vào sống trong thời gian mới của tự do.
Vào thời Chúa Giêsu Kitô người ta đã mừng lễ ánh sáng như lời Ngôn sứ Isaia đã nói về viễn cảnh này: „Dân đang lần bước giữa tối tăm đã thấy một ánh sáng huy hoàng; đám người sống trong vùng bóng tối, nay được ánh sáng bừng lên chiếu rọi“ (Isaia 9,1).
Thánh sử Luca đã thuật lại lịch sử thời niên thiếu Chúa Giêsu trong ý nghĩa tràn đầy hình ảnh biểu tượng. Với những mốc niên đại lúc Chúa Giêsu sinh ra được sắp xếp diễn tả trong đêm ánh sáng tỏa lan, trùng hợp với lễ mừng Chanukka là lễ ánh sáng của Do Thái giáo, đã trở thành lễ mừng Chúa giáng sinh của Kitô giáo.
Thánh sử Luca chỉ muốn nhấn mạnh đến ý nghĩa lời ca tiếng hát của các Thiên Thần: Điều Judas Maccabeus chưa làm được như mong muốn thực hiện, Chúa Giêsu Kitô sinh ra trong trần thế đã thực hiện làm được.
Chúa Giêsu Kitô đã tẩy xóa hình ảnh những thần thánh ra khỏi trần gian. Ngài đã xây dựng đền thờ bằng chính thân thể mình. Ngài đã khôi phục lại sự yêu mến kính thờ Thiên Chúa.
Nơi nào con người tin theo Chúa Giêsu Kitô, họ cũng khởi đầu một đời sống con người mới xây dựng hòa bình, dù trần gian còn có tan hoang đổ nát .“ (Joseph Ratzinger, Papst Benedickt XVI.).
Lm. Daminh Nguyễn ngọc Long